Commissie Borstlap
De problematiek van de pseudozelfstandigen schreeuwt om ingrijpen van de wetgever. Deze groep ontbeert de arbeidsrechtelijke bescherming en krijgt ten onrechte de fiscale voordelen van (echte) ondernemers. Deze situatie zorgt voor valse concurrentie op arbeidsvoorwaarden en een lage kwaliteit van het werk. De commissie Borstlap heeft hierover op 23 januari 2020 een doorwrocht rapport afgeleverd met als titel In wat voor land willen wij werken? De belangrijkste aanbevelingen heeft u ongetwijfeld al gelezen of gehoord.
Volgens de aanbevelingen dient een arbeidsverhouding als hoofdregel vast te zijn. Een niet-vaste arbeidsverhouding moet alleen mogelijk zijn als de aard van het werk dit vergt (het opvangen van pieken). De commissie denkt dit te bereiken door onder meer minder ontslagbescherming van werknemers, minder loondoorbetaling bij ziekte, minder reïntegratieverplichtingen, bevoegdheid voor werkgevers om arbeidstijd te wijzigen en beprijzing van tijdelijke arbeidsovereenkomsten.
Wat dat laatste betreft is met de Wet arbeidsmarkt in balans al een stap gezet met een 5% hogere WW-premie voor tijdelijke contracten. Het ter beschikking stellen van werknemers aan derden -driehoeksverhoudingen- moet beperkt blijven tot het vervullen van een actieve allocatiefunctie op de arbeidsmarkt en mag niet worden misbruikt voor het goedkoop inhuren van arbeid.
Voor de invulling van het begrip dienstbetrekking wil de commissie aansluiten bij het Europese werknemersbegrip. Daarbij zou het moeten gaan om hoe de arbeid feitelijk wordt uitgevoerd en niet om de wijze waarop het contract op papier wordt vormgegeven en de bedoeling van partijen. Het gezagscriterium blijft leidinggevend. Bij de invulling hiervan zou het minder moeten gaan om toezicht en leiding van de werkgever en meer om de inbedding van de activiteiten in de organisatie. Behoren de activiteiten tot de reguliere activiteiten van de werkgever? Dan zal in beginsel een (vaste) dienstbetrekking moeten worden aangenomen.
Het koppelen van een opt-out mogelijkheid aan een uurtarief is volgens de commissie lastig te handhaven en administratief belastend. Hetzelfde geldt voor het minimumtarief. Er ligt een wetsvoorstel voor een opt-out mogelijkheid voor zzp'ers met een tarief van minimaal €75 per uur en een minimumtarief van €16 per uur. Om oneigenlijk gebruik van deze grenzen te voorkomen bevat het voorstel uitgebreide en ingewikkelde voorschriften. Het zou in 2021 moeten ingaan. Mogelijk dat de aanbevelingen van de commissie aanleiding zijn het wetsvoorstel niet door te zetten.
Het is een perverse prikkel dat zzp'ers risico's op arbeidsongeschiktheid en ouderdom op de collectiviteit afwentelen. De commissie is daarom voor één arbeidsongeschiktheidsverzekering voor alle werkenden. Deze zou moeten voorzien in een basisinkomen. Een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp'ers is overigens reeds in het Pensioenakkoord afgesproken. Hiervoor is nog geen wetsvoorstel ingediend.
Fiscale faciliteiten voor zzp'ers vormen een oneigenlijke bevoordeling voor het in deze vorm aanbieden van arbeid. Zij moeten volgens de commissie verdwijnen. Met betrekking tot de dga wordt voorgesteld de winst van de vennootschap onmiddellijk te belasten, zo veel mogelijk als arbeidsinkomen. Aan de mogelijkheid om het verschil tussen de werkelijke arbeidsbeloning en het gebruikelijk loon in de gunstiger VPB-sfeer belastbaar te laten zijn, zou dan een einde komen. Volgens de commissie moeten fiscale faciliteiten voor ondernemers en dga's specifiek worden gericht het in de onderneming aangewende kapitaal in de vorm van een vermogens- of een (algemene) investeringsaftrek.
De aanbevelingen vergen zeer ingrijpende wijzigingen. Het is de gewoonte in Nederland om dergelijke wijzigingen in samenspraak met de sociale partners door te voeren. Gezien de belangen die op het spel staan zien wij de slagingskans somber in. Vakbonden en werkgeversorganisaties hebben hun obligate reactie al gegeven op de aanval op de belangen van hun achterban. Zzp-organisaties waren al woedend over de verplichte AO-verzekering die in het kader van het Pensioenakkoord is afgesproken. Het afnemen van hun fiscale douceurtjes zal hun woede alleen nog maar vergroten. Het is te hopen dat de politieke partijen de aanbevelingen op constructieve wijze meenemen in hun programma's voor de verkiezen van 2021 en er niet alleen de hun welgevallige krenten uit de pap uit halen. De historie leert echter dat er alleen in echte noodsituaties ruimte is voor ingrijpende wijzigingen van zoiets als de arbeidsverhoudingen. Van een noodsituatie lijkt nog geen sprake te zijn. Hier is een krachtige regering nodig die leiderschap toont. In een poging om de kool en de geit te sparen zal het resultaat van het veranderingsproces vermoedelijk een slap aftreksel zijn van de aanbevelingen. We gaan verdere ontwikkelingen vol spanning volgen.
Onze inschatting is dat zzp'ers en werkgevers niet geneigd zullen zijn op de voorstellen te anticiperen, maar af zullen wachten wat ervan terecht komt.