Let op negatieve nalatenschap door hoge erfrechtelijke schuld langstlevende
Vooral bij tweede huwelijken moet rekening worden gehouden met de eventuele erfrechtelijke schulden die bij het overlijden van de eerste echtgenoot zijn ontstaan. Deze kunnen er ongemerkt voor zorgen dat de nalatenschap van de langstlevende echtgenoot negatief is. Ongemerkt, omdat zo’n schuld is gedefiscaliseerd voor de inkomstenbelasting en niet pleegt te worden geadministreerd. Men kan in zo'n geval gemakkelijk vergeten dat het niet handig is de nalatenschap zonder meer (zuiver) te aanvaarden. Hier ligt ook een verantwoordelijkheid voor de adviseur. Zo oordeelde Rechtbank Noord-Holland in een dergelijk geval tot aansprakelijkheid van het accountants-belastingadvieskantoor, Rechtbank Noord-Holland 11 mei 2022, ECLI:NL:RBNHO:2022:4606. Ter illustratie volgt een casus.
Albert trouwt in 1980 met Maria. Albert overlijdt in 1990. Hun drie kinderen krijgen uit Alberts nalatenschap een erfrechtelijke vordering op Maria van ieder €200.000 met 6% (per jaar) samengestelde rente. Maria hertrouwt in 1992 Uit dit huwelijk worden 2 kinderen geboren. Maria overlijdt in 2023. Haar erfrechtelijke schuld is door rentebijschrijving opgelopen van €600.000 tot maar liefst €4 mln. Bij een samengestelde rente van 6% verdubbelt de schuld iedere 12 jaar (vuistregel 72 gedeeld door de rente). De looptijd bedraagt hier 33 jaar. Afgezien van deze schuld beloopt het netto vermogen van haar nalatenschap €1 mln. Inclusief deze schuld is het dus negatief €3 mln. Erfgenamen zijn haar 3 kinderen uit haar eerste huwelijk en haar 2 kinderen uit haar tweede huwelijk. Haar tweede echtgenoot is reeds overleden. Alle 5 kinderen aanvaarden de nalatenschap zuiver in de onterechte veronderstelling dat er €1 mln te verdelen valt. Bereken hoeveel ieder kind uit de nalatenschap ontvangt en hoeveel erfbelasting er is verschuldigd.
De nalatenschap kent een negatief saldo van €3 mln. Elk van de 5 kinderen is draagplichtig voor €600.000. De kinderen uit het eerste huwelijk hebben ieder een vordering op de nalatenschap van €1.333.333. Zij hebben dus recht op €1.333.333 - €600.000 = €733.333. De kinderen uit het tweede huwelijk draaien op voor de schuld aan de kinderen uit het eerste huwelijk: 3 x €733.333 = €2.200.000. Na aftrek van de €1 mln uit Maria's nalatenschap resteert een tekort van €1.200.000, dat zij uit hun eigen vermogen moeten betalen. Per persoon €600.000.
Kind 1 ontvangt €733.333
Kind 2 ontvangt €733.333
Kind 3 ontvangt €733.333
Kind 4 betaalt €600.000
Kind 5 betaalt €600.000
Saldo €1.000.000.
Omdat de nalatenschap negatief is, is geen erfbelasting verschuldigd.
Professor Burgerhart stelde dit aan de orde tijdens de cursus Administreren huwelijksvermogensrecht en estate planning op 22 november 2023. Het jaarlijks administreren van de overbedelingsschuld/vordering had ervoor kunnen zorgen dat betrokkenen zich bewust waren van het reële saldo van de nalatenschap.